Dünya Tarihinin En Kanlı İsyanı

Ondokuzuncu yüzyılda meydana gelen en büyük savaşlar devletler arasında değil, devletler içinde gerçekleşti. Bunlardan birisi Amerikan İç Savaşıdır. 600 bin civarında insanın öldüğü bu savaşı hemen hemen bütün dünya üzerine çevrilen film, belgesel veya dizilerden bilir. Öte yandan Çin dışında pek bilinmeyen 1850-1864 yılları arası süren Taiping İsyanında 20-30 milyon civarı insanın öldüğü tahmin edilmektedir.

Taiping isyanının nedeni ne açlık, ne yoksulluktu. İsyanın mimarı Hung Hsui-Chuan kendisine yüksek hedefler koymuş ama 1828-43 yılları arasında girdiği dört devlet memuriyeti imtihanında da başarısız olmuş sıradan bir Çinliydi. Bürokrat olamayınca bir köyde öğretmenlik yapmak zorunda kaldı. Gittiği köyde Amerikalı Baptist bir misyoner ile tanıştı ve onun anlattıklarından etkilendi. Hıristiyanlık hakkında öğrendiklerini Konfüçyüs, Budizm, Çin kültürü ve vatanseverliği ile harmanladı. Kensini İsa'nın genç kardeşi olarak ilan etti. Bu amatör teolog ve asker şehirlerden ziyade kırsal kesimi kontrol edebilirse, toprağı eşit biçimde paylaştırabileceğini ve yeni yerleşim merkezleri kurabileceğini düşündü. Dolaştığı yerlerde halkı "Dünyadaki Barış Dolu Cennet Krallığı"na yönlendirmeye başladı. Çince'de "barış" taiping demektir ve Hung'un isyanına bu isimle anılmıştır.

Hung'un hareketi hızla güney ve orta Çin'in özellikle kırsal kesiminde yayıldı. Kasaba kasaba, şehir şehir dolaşan Hung'un askerlerinin sayısı kısa sürede bir milyonu geçti. İsyankarlar o dönemde başta olan Qing Hanedanına karşı ufak tefek zaferler bile kazandı. Bu süreçte Qing Hanedanı askerlerine İngiliz ve Fransızlar da destek verdi. 1 Haziran 1864'de savaş ile geçen on dört yılın sonunda, Hung büyük bir yenilgiye uğradı ve aynı gün intihar etti. Ancak Taiping hareketi Hung'un ölümünden sonra Çinli entellektüel ve muhaliflerden destek görmeye başladı. Hung'un ortaya koyduğu örnekten çok etkilenen milliyetçi Dr. Sun Yatsen yaklaşık yarım yüzyıl sonra Çin İmparatorunu tahttan indirmeyi başardı. Milliyetçi cumhuriyeti fesheden komünistler bile Hung'un başlattığı akımdan etkilenmiştir.